50 χρόνια από το θάνατο του Ναζίμ Χικμέτ
3 Jun 2013, 2:42 p.m. kifinescom
Ο Ναζίμ Χικμέτ (15 Ιανουαρίου 1902 – 2 Ιουνίου 1963) ήταν Τούρκος ποιητής και δραματουργός, τα έργα του οποίου μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες. Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη και υπήρξε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος της Τουρκίας.
Πέθανε στη Μόσχα από καρδιακή προσβολή. Αν και τα πρώτα του ποιήματα γράφτηκαν με συλλαβικό μέτρο, ο Χικμέτ σταδιακά απομακρύνθηκε από τα πλαίσια του μέτρου και της ομοιοκαταληξίας και άρχισε να αναζητεί νέα μορφή για τα ποιήματά του. Κατά τη διάρκεια των πρώτων χρόνων διαμονής του στη Σοβιετική Ένωση (1922-1925), η αναζήτηση αυτή έφτασε στο αποκορύφωμά της. Προτίμησε τον ελεύθερο στίχο, ο οποίος ταίριαζε και με την πλούσια τουρκική γλώσσα. Επηρεάστηκε κυρίως από τον Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι. Πολλά από τα ποιήματά του μελοποιήθηκαν από το γνωστό Τούρκο συνθέτη Ζουλφού Λιβανελί, ενώ αρκετά μελοποιήθηκαν και από τους συνθέτες Μάνο Λοΐζο και Θάνο Μικρούτσικο. Με υπουργικό διάταγμα ο ποιητής ανέκτησε, μετά θάνατον, την τουρκική υπηκοότητα που του αφαιρέθηκε το 1951 εξαιτίας των πολιτικών του πεποιθήσεων.
Ο Ναζίμ Χικμέτ προσεγγίζει ρεαλιστικά ό, τι τον απασχολεί τόσο συναισθηματικά όσο και διανοητικά, χωρίς να πέφτει στιγμή στη δελεαστική παγίδα των υπαρξιακών αναφορών όπως πολλοί άλλοι ποιητές και καλλιτέχνες επιχείρησαν εν γένει .Επίσης, όπως γίνεται αντιληπτό από τους αναγνώστες των ποιημάτων του, ο Ναζίμ Χικμέτ παραγκωνίζει συνειδητά κάθε ανάγκη για μεταφυσική μετάφραση των πραγμάτων. Είναι προσγειωμένος αλλά αυτό δεν αναιρεί τον εσωτερικό, θα έλεγα, ρομαντισμό του. Τα ποιήματά του δεν καταδεικνύουν απλώς τη λυρική περιγραφή των συναισθημάτων του αλλά αντικατοπτρίζουν θαρραλέα τη βαθειά αγάπη για τον Άνθρωπο, καθώς και την ιδεολογική προσήλωση του ποιητή στην ισότητα, μα προπάντων στην ελευθερία.
Ο Ναζίμ Χικμέτ, όπως τονίζει χαρακτηριστικά στις παρατηρήσεις του για τον πρώτο ο Γιάννης Ρίτσος, δεν ήταν διόλου αυτό που αποκαλούμε «διανοούμενος». Δεν κατασπαταλούσε τις αισθήσεις του σε άπειρες κι αόριστες πνευματικές μεταπλάσεις. Τις βίωνε. Αισθανόταν απέραντα και σκεφτόταν με γενικές ιδέες πάνω σε βασικά λογικά σχήματα.
Για τα ποιήματά του δε χρειάζονται ούτε εξηγήσεις, ούτε αναλύσεις κοινωνικής, αισθητικής ή ηθικής υφής. Δεν υπάρχουν αινίγματα. Όλα είναι καθαρά και «ντόμπρα», χωρίς προεκτάσεις, εκθέτει και εξηγεί. Ο Χικμέτ βίωνε εντός του την ενότητα της παγκόσμιας κουλτούρας και παρ’ όλες τις ιδιαίτερες προτιμήσεις του -κοινωνικές και ιδεολογικές- δε δεχόταν πρόχειρους διαχωρισμούς του πνευματικού πολιτισμού σε «ανατολικό» και «δυτικό», σε «προοδευτικό» και «παρακμιακό» και έτεινε στην αποκατάσταση ενός ενιαίου ανθρωπιστικού πολιτισμού. Τα ξεκάθαρα «πολιτικά» του ποιήματα, καθρεπτίζουν ανόθευτα το ανθρώπινο πρόσωπό του, το αίσθημα του πολίτη του κόσμου καθώς και το γνήσιο προσωπικό του αίσθημα. Είναι μια ποίηση βιωματική, βασισμένη σε πραγματωμένες αισθήσεις και έτσι διατηρεί πάντα το ξεκάθαρο περίγραμμά της.
Τη μοναξιά τη γνωρίζει περισσότερο μέσα στη φυλακή και όχι ανάμεσα στους ανθρώπους, πλάι στη γυναίκα του ή μέσα του. Τη δέχεται σαν κοινωνικό καταναγκασμό που μπορείς να τον πολεμήσεις και όχι σαν αναπότρεπτη μοίρα της ανθρώπινης ύπαρξης. Είναι μια φυλακή που πρέπει να την γκρεμίσει. Και αν κάποτε αφήνεται σ’ αυτή δεν το συγχωρεί στον εαυτό του. Έτσι και η ποίησή του παίρνει έναν τόνο ουσιαστικά δραματικό, σεμνά ανθρώπινο, ήρεμα απελπισμένο και ταυτόχρονα ήρεμα ηρωικό όπως μπροστά στη φύση, τη μοίρα και το θάνατο που πάντα τροφοδότησαν την ποίηση στην απόλυτη μορφή της και παρακίνησαν τον άνθρωπο κάθε εποχής στον καθολικό του αγώνα για την ελευθερία του απ’ όπου ξεπηδούν όλα τα έργα του.